Το πρώτο διαστημικό σκάφος που «συναντά από κοντά» έναν κομήτη έγινε σήμερα η «Ροζέτα» της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας (ESA), σηματοδοτώντας το άνοιγμα ενός νέου κεφαλαίου στην ιστορία της εξερεύνησης του Ηλιακού Συστήματος.
Ο κομήτης 67P/Churyumov–Gerasimenko και η Ροζέτα βρίσκονται τώρα 405 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τη Γη, περίπου τη μισή διαδρομή ανάμεσα στις τροχιές του Άρη και του Δία, κινούμενα προς το εσωτερικό Ηλιακό Σύστημα με περίπου 55.000 χιλιόμετρα ανά ώρα.
Ο κομήτης βρίσκεται σε μια ελλειπτική τροχιά 6,5 ετών που τον παρασύρει πέρα από τον Δία στο απώτατο σημείο του, σε ενδιάμεση απόσταση των τροχιών του Άρη και της Γης όταν βρίσκεται στο κοντινότερο σημείο της ως προς τον Ήλιο. Η Ροζέτα θα τον συνοδεύει για πάνω από ένα χρόνο, καθώς θα κινούνται γύρω από τον Ήλιο και πάλι πίσω, έξω προς τον Δία.
Οι κομήτες θεωρούνται απλά δομικά στοιχεία του Ηλιακού Συστήματος και μπορεί να έχουν συμβάλει στη μεταφορά νερού στη Γη, ίσως ακόμη και των συστατικών της ζωής. Ωστόσο πολλά θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με αυτά τα αινιγματικά αντικείμενα παραμένουν, και μέσα από μια ολοκληρωμένη,in situ μελέτη του κομήτη, η Ροζέτα στοχεύει να ξεκλειδώσει τα ενδότερα μυστικά του.
Από την εκτόξευσή του το 2004, το διαστημόπλοιο Ροζέτα έπρεπε να κάνει τρία περάσματα από τη Γη για να βοηθηθεί από τη βαρύτητα και ένα από τον Άρη για να βοηθήσει στην πορεία της για το ραντεβού της με τον κομήτη. Αυτή η πορεία επέτρεψε επίσης στη Ροζέτα να περάσει από τους αστεροειδείς Šteins και Lutetia, αποκτώντας άνευ προηγουμένου εικόνες και επιστημονικά δεδομένα για τα δύο αυτά αντικείμενα.
«Μετά από δέκα χρόνια, πέντε μήνες και τέσσερις ημέρες ταξιδιού προς τον προορισμό μας, γυρίζοντας γύρω από τον ήλιο πέντε φορές και γράφοντας 6,4 χιλιόμετρα, είμαστε πανευτυχείς που ανακοινώνουμε τελικά πως ‘είμαστε εδώ’,» λέει ο Ζαν-Ζακ Ντορντέν, Γενικός Διευθυντής της ESA. Το ευρωπαϊκό σκάφος Ροζέτα είναι τώρα το πρώτο διαστημόπλοιο στην ιστορία που συναντιέται με έναν κομήτη, ένα σημαντικό γεγονός για τη διερεύνηση της καταγωγή μας. Οι ανακαλύψεις μπορούν να αρχίσουν».
Σήμερα έλαβε χώρα ο τελευταίος από μια σειρά δέκα ελιγμών για τη συνάντηση, που ξεκίνησαν τον Μάιο για να ρυθμίσουν σταδιακά την ταχύτητα και την τροχιά της Ροζέτα ώστε να ταιριάζουν με εκείνες του κομήτη. Εάν οποιοσδήποτε από αυτούς τους ελιγμούς είχε αποτύχει, η αποστολή θα είχε χαθεί, και το διαστημικό σκάφος θα είχε απλά πετάξει μακριά από τον κομήτη.
Ο κομήτης άρχισε να αποκαλύπτει την «προσωπικότητά» του, καθώς η Ροζέτα τον προσέγγιζε. Οι εικόνες που ελήφθησαν από την κάμερα OSIRIS στα τέλη Απριλίου και στις αρχές Ιουνίου έδειξαν ότι η δράση του ήταν μεταβλητή. Το «κώμα» του κομήτη - ένα εκτεταμένο περίβλημα αερίου και σκόνης - γρήγορα έγινε πιο φωτεινό και στη συνέχεια έσβησε και πάλι κατά τη διάρκεια αυτών των έξι εβδομάδων.
Κατά την ίδια περίοδο, οι πρώτες μετρήσεις από τον αισθητήρα μικροκυμάτων για τον Rosetta Orbiter, MIRO, υπέδειξαν ότι ο κομήτης εξέπεμπε υδρατμούς στο διάστημα σε ρυθμό περίπου 300 χιλιοστολίτρων ανά δευτερόλεπτο.
Εν τω μεταξύ, το ορατό και το υπέρυθρο φασματόμετρο θερμικής απεικόνισης (Visible and Infrared Thermal Imaging Spectrometer), Virtis, υπολόγισε τη μέση θερμοκρασία του κομήτη να είναι περίπου -70 º C, δείχνοντας ότι η επιφάνεια του είναι κατά κύριο λόγο σκοτεινή και σκονισμένη και όχι καθαρή και παγωμένη.
Στη συνέχεια, οι εικόνες που ελήφθησαν από μια απόσταση περίπου 12. 000 χλμ άρχισαν να αποκαλύπτουν ότι ο πυρήνας αποτελείται από δύο διακριτά τμήματα που ενώνονται με ένα «λαιμό», δίνοντας του μια εμφάνιση σαν πάπια. Μεταγενέστερες εικόνες έδειξαν όλο και περισσότερες λεπτομέρειες - η πιο πρόσφατη, υψηλότερης ανάλυσης εικόνα έγινε διαθέσιμη από το διαστημικό σκάφος νωρίτερα σήμερα και θα είναι διαθέσιμη το απόγευμα.
«Οι πρώτες καθαρές εικόνες του κομήτη μας έδωσαν πολλά να σκεφτούμε» λέει ο Ματ Τέηλορ, επιστήμονας του προγράμματος Rosetta της ESA.
«Αυτή η δομή διπλού λοβού κατασκευάστηκε από δύο ξεχωριστούς κομήτες που συναντήθηκαν στην εξέλιξη του Ηλιακού Συστήματος, ή είναι ένας κομήτης που έχει διαβρωθεί σημαντικά και ασύμμετρα στην πάροδο του χρόνου; Η Ροζέτα, είναι από το σχεδιασμό της είναι στην καλύτερη θέση να μελετήσει ένα από αυτά τα μοναδικά αντικείμενα».
Σήμερα, η Ροζέτα είναι μόλις 100 χλμ. από την επιφάνεια του κομήτη, αλλά θα πλησιάσει ακόμα πιο κοντά. Μέσα στις επόμενες έξι εβδομάδες, θα διαγράψει δύο τριγωνικού σχήματος τροχιές μπροστά από τον κομήτη, πρώτα σε μια απόσταση 100 χλμ και στη συνέχεια στα 50 χιλιόμετρα.
Την ίδια στιγμή, τα περισσότερα από τα όργανα του σκάφους θα διεξάγουν μια ενδελεχή επιστημονική μελέτη του κομήτη, εξετάζοντας την επιφάνεια με σκοπό την εύρεση περιοχής-στόχου για το σκάφος προσεδάφισης Philae.
Τελικά, η Ροζέτα θα επιχειρήσει μια στενή, σχεδόν κυκλική τροχιά στα 30 χλμ και ανάλογα με τη δραστηριότητα του κομήτη, ίσως έρθουν ακόμη πιο κοντά.
«Η άφιξη στον κομήτη είναι πραγματικά μόλις η αρχή μιας ακόμα μεγαλύτερης περιπέτειας, με μεγαλύτερες προκλήσεις που ακολουθούν στο μέλλον, καθώς μαθαίνουμε πώς να λειτουργούμε σε αυτό το άγνωστο περιβάλλον, να μπούμε σε τροχιά και, τελικά, να προσεδαφιστούμε» , λέει ο Συλβάν Λοντιό, διαχειριστής επιχειρήσεων του σκάφους.
Περίπου πέντε πιθανές θέσεις προσεδάφισης θα καταδειχθούν έως τα τέλη Αυγούστου, πριν το κύριο σημείο προσδιοριστεί στα μέσα Σεπτεμβρίου. Το τελικό χρονοδιάγραμμα για την ακολουθία των γεγονότων για την ανάπτυξη του Philae - που επί της παρούσης αναμένεται για τις 11 Νοεμβρίου - θα έχει επιβεβαιωθεί ως τα μέσα Οκτωβρίου.
«Κατά τη διάρκεια των επόμενων μηνών, εκτός από τον χαρακτηρισμό του πυρήνα του κομήτη και του καθορισμού των εργασιών για το υπόλοιπο της αποστολής, θα ξεκινήσουμε την προετοιμασία για μια άλλη πρωτιά στη διαστημική ιστορία: την προσεδάφιση σε έναν κομήτη» αναφέρει ο Ματ.
«Μετά την προσεδάφιση, η Ροζέτα θα συνεχίσει να συνοδεύει τον κομήτη μέχρι την κοντινότερη προσέγγιση προς τον Ήλιο, τον Αύγουστο του 2015 και μετά, παρακολουθώντας τη συμπεριφορά του από κοντά ώστε να μας δώσει μια μοναδική εικόνα και εμπειρία σε πραγματικό χρόνο για το πώς λειτουργεί ένας κομήτης καθώς κινείται γύρω από τον Ήλιο».